گوسفند نژاد افشار

گوسفند افشاری که یکی از منابع مهم ژنتیکی در بخش گوسفندان کشور بوده و صفات و خصوصیات تولیدی بالقوه با ارزشی را دارا است. تاکنون مورد بررسی دقیق کارشناسی قرار نگرفته است. و لذا کمتر منبعی را در بین ادبیات پرورش گوسفند می‌توان پیدا کرد که خصوصیات فنوتیپی نزاد افشاری را مورد بررسی و تحلیل قرار داده باشد.
گوسفند افشاری در وسعتی قریب به ۲۰۰۰۰ کیلومتر مربع در بین استان زنجان و قسمتی از استان‌های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان پراکنده است. بیشترین جمعیت و منطقه اصلی پراکنش گوسفند نژاد افشاری در استان زنجان قرار گرفته است که شامل ۶۵% از جمعیت گوسفندان استان و بالغ بر یک میلیون رأس در منطقه پراکنش است. در داخل استان زنجان نیز شهرستان «ماهنشان» دارای بیشترین تعداد از این جمعیت است.

خصوصیات فنوتیپی گوسفند افشاری:

 

 

 

– رنگ غالب در گوسفندانِ بالغ قهوه‌ای متمایل به قرمز یکدست، بدون لکه با دامنه تغییرات از قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره متمایل به سیاه است و رنگ بدن بره‌ها در بدو تولد قهوه‌ای متمایل به سیاه بوده و به تدریج با افزایش سن رنگ بدن روشن‌تر می‌گردد.
– شکل عمومی گوش‌ها به‌صورت افتاده و بزرگ بوده، لیکن گوسفند نژاد افشاری نیم گوش و بدون گوش نیز در بین این جمعیت دیده می‌شود.
– چشم‌ها از نگاه جانبی برجسته به نظر می‌رسند و رنگ غالب چشم‌ها به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز براق است.
– قوچ و میش هر دو فاقد شاخ هستند.
– در روی بینی قوچ‌هـا اکثرا انحنـا وجود دارد و در میش‌ها صـاف یا دارای انحنـای کمـی است.
– گردن در قوچ‌ها قوی و ضخیم بوده و در میش‌ها دراز و نازک است.
– دنبه در گوسفند نژاد افشاری دو لپی بوده و به صورت سفره‌ای و پهن است.

گوسفند افشاری جزو گوسفندان سنگین دنبه کشور محسوب می‌گردد. دنبه در این حیوان معمولا دارای شیب خاصی است که از ناحیه کمر حیوان شروع می‌شود و حالت افتادگی را به دنبه می‌دهد. دنبه در این نژاد بعضا تا پائین‌تر از مفصل خرگوشی نیز می‌رسد ولی غالبا بالای مفصل خرگوشی قرار دارد .
– دنبالچه پوشیده از پشم و بدون ذخیره چربی بوده و برجستگی دنبالچه از نمای جانبی چندان قابل مشاهده نیست. دنبالچه ممکن است گاهی درازتر از دنبه باشد.
– گوسفند افشاری جزو گوسفندان بلند قد محسوب می‌گردد و دست و پای آن از ظرافت خاصی برخوردار است که حیوان را قادر به راه‌پیمایی در کوهستان و مناطق سنگلاخی می‌نماید.
– قوچ و میش هر دو فاقد منگوله هستند. ولی واریته قزل افشار دارای منگوله است.
– سطح پشت، گردن، دنبه و دنبالچه در این حیوان غالبا پوشیده از پشم بوده، لیکن زیر گردن، زیر شکم، دست و پا و صورت فاقد پشم است و از موهای زبری که رنگ آن‌ها تیره‌تر از رنگ پشم حیوان است، پوشیده شده است. از نظر کمیت و کیفیت پشم در مقایسه با سایر گوسفندان بومی استان، متفاوت و از نظر ظرافت الیاف با گوسفندان مغانی، قزل و بختیاری مشابه بوده و دارای پشم ضخیمی است که در صنعت قالی‌بافی استان از آن استفاده می‌گردد.

انواع واریته‌های گوسفند نژاد افشاری :

• واریته قزل افشار
  لفظ قزل به معنی قرمز سیر متمایل به قهوه‌ای است.گوسفند قزل واریته‌ای از نژاد افشاری است که محل اصلی پراکنش آن استان‌های آذربایجان غربی و شرقی است ولی در میان گله‌های موجود در استان زنجان نیز یافت می‌شود. این گوسفند دارای سری نسبتا بزرگ‌تر از نژاد اصلی افشاری بوده و همچنین دارای پشم‌های ضخیم‌تر و کم‌پشت‌تر است. رنگ موی صورت و دست و پا قهوه‌ای تیره تا متمایل به سیاه بوده و دارای دنبالچه است که در ابتدا قلبی‌شکل بوده و پر از چربی است. پشم‌های روی دنبه و زیر شکم و زیر گردن معمولا ریخته و قابل استفاده نیستند. این واریته قدری سنگین‌تر از نژاد اصلی است. نوعی از این واریته که رنگ آن تیره بوده و به سیاهی گرایش دارد، به‌نام «قره قزل» معروف است. در این نوع از گوسفندان گاهی پشم عمده قسمت‌های بدن ریخته و فقط مقدار کمی در منطقه پشتی حیوان باقی می‌ماند. دنبه معمولا پائین‌تر از مفصل خرگوشی قرار دارد.

• واریته قاشقا افشار
  واریته‌ای از نژاد افشاری بوده که تقریبا تمامی خصوصیات این نژاد را داراست. لیکن روی پیشانی آن لکه سفیدی موجود است. این گوسفند را به‌وفور می‌توان در بین گله‌های افشاری پیدا نمود.

• واریته قمر افشار
  این واریته تقریبا تمامی خصوصیات این نژاد را داراست. تنها تفاوت این واریته با نژاد اصلی افشاری در رنگ پشم آن است که رنگی تقریبا متمایل به خاکستری دارد.

• واریته آق افشار
  در این واریته کل رنگ بدن سفید یک دست بدون لکه است. البته فراوانـی این واریته کم است و برخی اعتقاد دارند که این رنگ حاصل انتقال ژن مغلوب آلبینیسم است، که البته نیاز به تحقیق دارد.

ویژگی‌های گوسفند افشاری:
گستردگی وسیع و طبیعی گوسفند نژاد افشاری در سطح چهار استان زنجان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و کردستان معلول خصوصیات و ویژگی‌های خاص این نژاد است که اهم آن‌ها به‌طور خلاصه عبارتند از:

 1. سرعت رشد بالای نژاد افشاری به‌طوری‌که جزو اولین گروه گوسفندان گوشتی و هم‌ردیف گوسفندان لری بختیاری، ماکوئی و مغانی قرار گرفته است.
2. تولید شیر خوب و پرچرب این گوسفند که بیشتر به مصرف تهیه انواع لبنیات و فرآورده‌های آن می‌رسد، باعث شده است که جزو گوسفندان دو منظوره گوشتی – شیری نیز تقسیم‌بندی شود.
3. سازگاری و عادت‌پذیری آن با شرایط آب و هوایی مناطق سردسیر.
4. قدرت راه‌پیمایی و کوه‌پیمایی خوب این نژاد به‌طوری‌که قادر است فاصله ۱۰۰ کیلومتری بین ییلاق و قشلاق را به راحتی طی نماید.
5. بالا بودن نسبی دو قلوزایی این نژاد نسبت به سایر نژادهای گوسفند استان زنجان و کشور.
6. مقاومت گوسفند نژاد افشاری در مقابل امراض انگلی داخلی و خارجی.
7. بالا بودن ضریب تبدیل و داشتن بازده اقتصادی مطلوب.