معرفی گوسفندان ایرانی

گوسفند افشاری

نژاد:  گوشتی، پراکنش گوسفند افشاری بین استان‌های زنجان و قسمتی از استان‌های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی و کردستان پراکنده است. جمعیت بالغ بر یک میلیون رأس می‌باشد. رنگ قهوه‌ای روشن، تا تیره و بندرت سفید است. رنگ غالب در گوسفندان بالغ قهوه‌ای متمایل به قرمز یکدست، بدون لکه با دامنه تغییرات از قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره متمایل به سیاه می‌باشد و رنگ بدن بره ها در بدو تولد قهوه‌ای متمایل به سیاه بوده و به تدریج با افزایش سن رنگ بدن روشن‌تر می‌گردد.

 

گوسفند بلوچی

نژاد: پشمی – گوشتی است. پراکنش آن در استان سیستان و بلوچستان و جمعیت آن بالغ بر 1 میلیون و 500 هزار راس است. رنگ سفید یکدست با لکه های سیاه دور چشم، پوزه و مفاصل دست و پا دیده می‌شود.

گوسفند زل

این نژاد گوشتی است و رنگ آنها  از قهوه‌ای روشن تا تیره، سیاه نخودی و شکری دیده می‌شود. گوسفند زل ژنوتیپ منحصر به فردی داشته و تنها نژاد بی دنبه ایران است. این نژاد را حد فاصل بین گوسفندان اهلی و وحشی می‌دانند که به جای دنبه دارای دمی بصورت دنبالچه باریک متشکل از 7 مهره است. با اقلیم‌های کوهستانی و کوهپایه‌ای بخش زیادی از روستائیان جنگل نشین و یا حاشیه جنگل اقدام به نگهداری از گوسفند زل می‌نمایند. این دام به دلیل نداشتن دنبه و بلندی نسبی دست و پا و نیز سبک بودن وزن حیوان توانایی زیادی در راهپیمایی و پیمودن مسیرهای مرتفع دارد. رنگ آن نیز  قهو های روشن تا تیره، سیاه نخودی و شکری دیده می‌شود.

نژاد دالاق

این نژاد گوشتی است. رنگ در بدو تولید سیاه و قهوه‌ای تیره در هنگام بلوغ به رنگ شکری در می‌آید. پراکنش: در استان گلستان است. بدن کشیده، دست و پای بلند، بدون شاخ و گوش‌ بلند است، روی بینی قوس دار، حدقه چشم برجسته، پیشانی پوشیده از پشم، بالای جمجمه کمی برجسته، نیمرخ محدب، گردن پوشیده از پشم، دست و پا دارای قلم درشت است.

نژاد زندی

یک نژاد پوستی گوشتی به رنگ کبود تا سیاه است. یکی از بهترین گوسفندان پوستی بوده و پوست بره آن جهت تولید البسه پوستی استفاده می‌شود. محل اصلی پرورش گوسفند زندی در منطقه ورامین، قم، شهریار، شمیرانات، دماوند، ری، ساوه و آشتیا ن می‌باشد. از مزایای بسیار جالب این گوسفند عدم زرد شدن رنگ چربی پس از کشتار در معرض هوا می‌باشد. مقاومت در برابر سرما و گرما، کم غذایی و هوای برفی و بارانی در این گوسفند بسیار شایان توجه م یباشد. اکثر گوسفندان زندی گوش دار می باشند و در آنها نیم گوش و بدون گوش کمتر دیده می‌شود.

 

نژاد سنگسری

دارای رنگ متنوع (از قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره). گوسفند سنگسری، مختص محلی است به همین نام که در شمال شهرستان سمنان واقع می‌باشد. دنبه نسبتأ کوچک و بدون دنبالچه و یا دنبالچه بسیار کوچک است که به شکل برگشتگی انتهایی روی دنبه قرار دارد. قوچ ها و میش ها اکثرأ بدون شاخ هستند و در نرها گاهی شاخ به شکل زائده ای کوچک نمایان می‌شود.

نژاد شال

یک نژاد گوشتی با گرایش تولید شیر مناسب است. دارای رنگ در بدو تولید خاکستری سیاه و در بلوغ شکری متمایل به خاکستری است. این نژاد به هیچ عنوان با مناطق کوهستانی سازگاری ندارد. وجود لکه سفید روی پیشانی که گاهی تا پشت سر ادامه می‌یابد. محدب بودن نیم رخ بینی و وجود منگوله در زیر گلو و گاهی بر روی گوش برخی از گوسفندان از علایم ظاهری خاص این نژاد می‌باشند. وجود دنبۀ بزرگ که عمومأ تا بالای مفصل خرگوشی قرار دارد گوش‌های بزرگ آویزان و بی پشم بودن سر و پاها و محوطه زیر شکم سر حیوان کم و بیش طویل، حدقۀ چشم برجسته و پوزه‌ها کلفت بوده، چشم‌ها نسبتأ درشت، پیشانی صاف و کوتاه و هر دو جنس فاقد شاخ می‌باشند.

نژاد سنجابی

یک نژاد پوستی گوشتی به رنگ رنگ سفید یا نخودی گوش ها، قسمتی از گردن و دست و پا دارای لکه‌های قهوه‌ای پراکنش: کرمانشاه و کردستان است.  سنجابی گوسفندی دنبه دار با جثه‌ای بزرگ و دست و پایی بلند می‌باشد.

رنگ صورت آن قهوه‌ای تا قهوه‌ای کمرنگ است. بدن از پشم بلند و نسبتأ سفید و ضخیمی پوشیده شده است.

از لحاظ تولید جزء گوسفندان گوشتی و گوشتی - پشمی بوده و دارای تولید شیر مناسب می‌باشند.

نژاد طالشی

یک نژاد گوشتی است. با رنگ نخودی تا سفید- تمام یا قسمتی از سر و صورت و انتهای دست و  پاها دارای لکه‌های قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره. این گوسفندان شبیه گوسفندان زل بوده ولی از نظر جثه بزرگتراند و درارای دنبۀ کوچکی هستند.

نژاد فراهانی

یک نژاد گوشتی - پشمی به رنگ سفید متمایل به نخودی با لکه‌های سیاه رنگ دور چشم، گوش‌ها، پوزه و مفاصل دست و پا هستند.

گوسفند نژاد عربی

یک نژاد گوشتی به رنگ عموم بدن سفید شکری، با تنوع نخودی، قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره. شکل بینی در گوسفند نر (قوچ) برآمده و خمیده است و پوزه نسبتا پهن است. اکثر گوسفندان نر نژاد عربی دارای شاخ می‌باشند و تعداد کمی بصورت ته شاخ مشاهده می‌شوند. دنبۀ نژاد عربی، مدور با دنبالچه شکل معمولا تا بالای مفصل خرگوشی است.

معرفی نژاد های گوسفند خارجی:

نژادهایی با پشم خیلی ظریف 

 مرینوس ( merino ) 

منشا مرینوس کشور اسپانیا می‌باشد. سه نوع مرینوس به نامهای A، B و C وجود دارد. نوع B  دارای پوست چین دار و نوع A پوست چین دارتری نسبت به B دارد. مرینوس با پوست چین دار به مرینوس آمریکائی شناخته می‌شود. مرینوس نوع C را مرینوس دلاین ( Delaine merino ) مینامند که چین پوست آن خیلی کم می‌باشد. قوچ‌های آن شاخدار و میش‌ها بدون شاخ می‌باشند. مرینوس از نظر اندازه متوسط بوده و بدنی لاغر دارد. مرینو دلاین از مرینوس بزرگتر است. مرینوس دارای غریزه قوی زندگی گله ای بوده وتوانائی چرا در مراتع فقیر را دارا نیز دارد. 

رامبویه( Rambouillet )

منشا این نژاد کشور فرانسه می‌باشد. این نژاد از مرینوس اسپانیائی حاصل شده است. از نظر تولید پشم اهمیت دارد. رنگ این نژاد سفید می‌باشد و اندازه آن بزرگ می‌باشد. بدنی زاویه دار و بلوکی همچنین لاشه‌ای گوشتی‌تر نسبت به مرینوس دارد ولی از نظر کیفیت گوشت درمقایسه با نژادهایی که برای تولید گوشت پرورش می‌یابند مناسب نمی‌باشد. قوچ‌های این نژاد شاخدار و یا بدون شاخ ولی همه میش‌ها بدون شاخ هستند. رشد پشم آنها حدود9/8 سانتی متر در سال است.

 

دبویلت( Debouillet ) 

منشا این نژاد آمریکا میباشد. از تلاقی رامبویه ومرینوس دلاین بهبود نژاد یافته است. توسعه این نژاد در نیو مکزیکو شروع گردیده است. دبویلت باشرایط مراتع غرب امریکا سازگار است. اندازه این نژاد متوسط بوده، بدنی زاویه دار دارد و رنگ آن سفید می‌باشد. قوچ‌های این نژاد شاخدار و یا بدون شاخ می‌باشند ولی میش‌ها بدون شاخ هستند. الیاف پشم نرم و بلند باعث ارزشمندی پشم آن می‌باشد.

چویوت ( cheviot )

منشا این نژاد شمال انگلستان و جنوب اسکاتلند است. چویوت جثه ای کوچک داشته و نوع بدن آن بلوکی است. این نژاد صورت و پا های سفید ومنخرین سیاه دارد و بدون شاخ می‌باشد. رشد پشم آن در حدود 2/10 تا 7/12 سانتی متر در سال می‌باشد.

دورست  ( Do rest )

منشا این نژاد جنوب انگلستان می‌باشد. جثه ای متوسط داشته و نوع بدن بلوکی است. گوش‌ها ، بینی ، صورت و پا هایی سفید دارد. دورست هم شاخدار وهم بدون شاخ می‌باشد. این نژاد پشمی با زبری متوسط تولید می‌کند و پشم چیده شده دورست وزن سبکی دارد و به طور متوسط 6/3 – 2/3 کیلوگرم است.

گوسفند فنلاندی( Finn sheep )

منشا این نژاد فنلاند است و جثه کوچکی دارد. گوش‌ها، بینی، صورت و پا هایی سفید دارد این نژاد به طور کلی بدون شاخ می‌باشد، هر چند که تعدادی از قوچ‌های آن شاخدار می‌باشد. گوسفند فنلاندی پشمی با زبری متوسط تولید می‌کند و وزن پشم چیده شده آن حدود 4 تا 5/4 کیلوگرم است.

همشایر ( Hampshire ) 

منشا این نژاد  جنوب انگلستان است. جثه این حیوان بزرگ بوده و دارای بدنی از نوع بلوکی دارد. صورت، پاها، گوش و بینی سیاه است.
همشایر از نظر بلوغ در حد متوسط قرار دارد. از خصوصیات دیگر این نژاد شیر دهی خوب و تولید بره هایی است که پس از شیرگیری برای ارائه به بازار مناسب می‌باشند.

نژادهای پشم دراز

کاتسولد ( Cotswold ) 

از نژادهای قدیمی گوسفند در انگلستان است. این نژاد بزرگ جثه بوده و نوع بدن آن بلوکی می‌باشد. پاها و صورتی سفید رنگ داشته، هر چند که در بین آنها سفید متمایل به خاکستری نیز دیده می‌شود. لکه های تیره بر روی صورت و پاها ممکن است وجود داشته باشد پشم این نژاد رشد زیادی داشته و فردار می‌باشد. این گوسفند بدون شاخ بوده و در برنامه های تلاقی از آن استفاده می‌شود.

 لایسستر ( Leicester )

منشا این نژاد کشور انگلستان است. این گوسفند دارای جثه‌ای بزرگ و بدن بلوکی می‌باشد. رنگ این نژاد سفید بوده، بدون شاخ می‌باشد و بر روی صورت پشم وجود ندارد. پشم گوسفند لایسستر محافظ خوبی در برابر گرما نمی‌باشد.

لینکلن ( Lincoln )

منشا لینکلن انگلستان است . این نژاد دارای جثه ای بزرگ بوده و نوع بدن آن بلوکی می‌باشد. رنگ آن سفید است و بدون شاخ بوده ، پشم دراز و زبری تولید می‌کند. این نژاد دارای بلوغ دیررس است. پشم تولیدی آن 4/5 تا 2/7 کیلوگرم می‌باشد. از این نژاد برای تلاقی ها استفاده می‌شود.

نژادهای پشم تلاقی یافته

کلمبیا ( Columbia )

منشا این نژاد امریکا می‌باشد و از تلاقی بین قوچ لینکلن و میش رامبویه بوجود آمده است . هدف از این تلاقی بوجود آوردن نژادی است که سازگاری بهتری با مناطق کوهستانی داشته باشد.                        
کلمبیا جثه ای بزرگ و بدنی بلوکی دارد.  این نژاد بزرگترین نژاد تلاقی یافته است. صورت، گوش‌ها و پاهای سفید داشته و بدون شاخ می‌باشد. در روی صورت گوسفند کلمبیا پشم وجود ندارد و دارای پاهایی است که از کمی از سایر نژادها بلندتر است.

کوریدال ( Corriedale )

منشا آن نیوزلند است. این نژاد حاصل از تلاقی بین قوچ‌های لینکلن و لایسستر با میش‌های مرینوس است. 
کوریدال دارای جثه متوسط وکمی بزرگ است صورت، گوش‌ها و پاهایی سفید رنگ داشته و فاقد شاخ می‌باشد. این نژاد از نظر تولید پشم و گوشت اهمیت زیادی دارد.  

پاناما ( Panama )

این نژاد از امریکا منشا یافته است.  نژاد پاناما حاصل تلاقی قوچ رامبویه و میش لینکلن می‌باشد. رنگ صورت، گوش‌ها و پاها سفید بوده و جثه بزرگ، تیپ بدن بلوکی و بدون شاخ بودن از خصوصیات نژاد پاناما می‌باشد.
گوسفند پاناما اندکی کوچکتر از نژاد کلمبیا بوده و لاشه کمی گوشتی داشته و در سنین اولیه چربی در بدن آن ذخیره می‌شود.

نژاد پوستی

قره گل ( Karakul )

این نژاد از آسیا منشا گرفته و یکی از قدیمی‌ترین نژادهای گوسفند در جهان است. قره گل جثه ای بزرگ و بدنی زاویه دار داشته، رنگ صورت، گوش‌ها و پاها سیاه یا قهوه‌ای می‌باشد.                                                     
قوچ‌های این نژاد شاخ‌دار و میش‌ها بدون شاخ می‌باشند و بره‌هایی با لاشه ضعیف و فقیر تولید می‌کنند. پوست بره ها پس از به دنیا آمدن و چند روز بعد از آن مورد استفاده قرار می‌گیرد . پشم در حیوان بالغ زبر و خشن است و بین 2/15 تا 4/25 سانتی متر طول دارد. گوسفندان ایرانی از نظر پشم در گروه گوسفندان با پشم ضخیم ویا قالی میباشند . همگی این گوسفندان دنبه دار میباشند به استثنای زل که دارای نیم دنبه یا بدون دنبه بوده و قره گل که دارای نیم دنبه است.