نژاد گوسفند ایرانی
در ایران انواع مختلفی از نژاد گوسفند موجود است، که هر یک با توجه به منطقه‌ی زیستی، خصوصیات ژنتیکی و ظاهری متفاوتی از جمله نوع پشم، میزان دنبه، جثه و … دارند.
نژاد گوسفند ایرانی به دسته‌های زیر تقسیم میشود:
- نژاد دنبه دار که خود به دو دسته پشم سفید و غیر سفید تقسیم میشود.
- پشم سفید شامل :نژاد سنگین وزن (شال، قزل، افشاری)، نژاد با وزن متوسط (فراهانی، مغانی)، نژاد با وزن کم (سنگسری، کردی، زندی)
- پشم رنگی شامل: نژاد سنگین وزن (لری، سنجایی)، نژاد با وزن متوسط (ماکویی، کرمانی)، نژاد با وزن کم (کلکوهی، بلوچی)
- نژاد با دنبه متوسط که شامل زل و قره گل میشود.
- نژاد بدون دنبه که شامل زل مازندران میشود.
گوسفند ایرانی به 4 دسته نژاد تقسیم میشود:
نژاد پوستی : گوسفندان نژاد پوستی، از لحاظ پشم و پوستشان مورد توجه هستند، این دسته پشم‌های ظریف و پرپشتی دارند و در صنعت پوشاک مورد استفاده قرار میگیرند. بره های جوان پوست مرغوبتری جهت چرم سازی دارند و مرغوب‌ترین نژاد پوستی در جهان بره قره گل که از نژاد ایرانی است میباشد.
نژاد گوشتی: گوسفندان این دسته از لحاظ تولید گوشت مورد توجه هستند. این نژاد یکی از مهمترین نژادها جهت پرواربندی گوسفند در ایران به شمار می‌روند. زیرا به سرعت وزن گرفته و گوشت مرغوبی تولید می‌کنند.
از خصوصیات ظاهری این دسته از نژاد گوسفند ایرانی میتوان به گردن کوتاه و پرگوشت، سینه بزرگ و پهن، کمر و پشت صاف، ران‌هایی پرگوشت و عضلانی و پیشانی پهن اشاره کرد. مهمترین نژادهای این دسته در ایران نژاد لری، شال، افشاری و مهربان هستند.
نژاد پشمی: یکی از اجزای مورد استفاده و مهم گوسفند پشم این حیوان میباشد که ایران در زمینه‌ی صادرات آن نقش پررنگی دارد. این نژاد لاغرتر و کشیده تر از نژاد گوشتی هستند و در سراسر بدنشان به صورت انبوه پشم قرار گرفته است. برترین نژاد گوسفند ایرانی از لحاظ پشم، بلوچی و ماکویی است.
نژاد شیری: گوسفندان این دسته تولید شیر بیشتری نسبت به سایر گوسفندان دارند و در صنایع لبنیات مورد استفاده قرار میگیرند. این دسته لگنی پهن و جثه ای کوچک دارند.
در ادامه به معرفی انواع نژاد گوسفند ایرانی که در بالا به آن اشاره کردیم میپردازیم:
گوسفند افشاری:
رنگ غالب این نژاد قهوه‌ای متمایل به قرمز بوده و به طور یکدست پراکنده است. رنگ بدن بره ها تیره و متمایل به سیاه بوده و با افزایش سن به سمت قهوه ای روشن میرود. میانگین وزن این گونه در قوچ بالغ حدود 65 کیلوگرم و در میش بالغ حدود 53 کیلوگرم گزارش شده است.
گوش های پهن و افتاده دارد و هر دو جنسیت نر و ماده آن فاقد شاخ میباشند. این گونه در ایران در مناطق زنجان و بخشی از استان‌های آذربایجان‌غربی و شرقی و کردستان پراکنده است. دنبه در این حیوان از ناحیه کمر شروع شده و به صورت افتاده است.
گوسفند قزل:
گوسفند قزل از گونه های موجود در گله های تبریز بوده و هر چه به مناطق بناب و مراغه پیش روی کنیم با افزایش این نژاد در گله ها روبرو خواهیم شد.
رنگ دنبه، سینه و پاها از سایر نقاط بدن تیره تر است. رنگ بدن قهوه‌ای روشن و یا تیره است. این گونه برای چرا در مناطق کوهستانی مناسب بوده و از مقاومت بالایی برخوردار است.
گوسفند فراهانی:
رنگ پشم این گونه سفید مایل به نخودی است. مرغوبیت بالای پشم باعث شده در بافت قالی مورد استفاده قرار بگیرد. فاقد شاخ بوده و سر و گوش کوچکی دارد. محل تولد این نژاد آشتیان، فراهان و اراک میباشد.
گوسفند مغانی:
محل تولد این نژاد گوسفند ایرانی دشت مغان در بخشی از شمال‌شرقی استان آذربایجان و غرب دریای خزر میباشد. رنگ پشم متفاوت بوده اما اغلب آنها به رنگ سفید هستند. رشد این گوسفند عضلانی و سریع است. این نژاد هم از نظر گوشتی و هم از شیری مورد توجه است. صورت، گوش ها و پاهای حیوان به نسبت بدنش ظریفتر هستند ولی از مقاومت بالایی برخودارند.
سنجایی:
گوسفندی با دنبه بزرگ و قلم‌هایی بلند و جثه ای پروار میباشد. این گونه از همه نظر از جمله شیر، پشم و گوشت مورد توجه قرار میگیرد. رنگ پشم آن سفید و یا نخودی است.
سنگسری:
جثه ای کوچک و پاهایی ظریف دارد. معمولا بدون دنبالیچه بوده و یا دنبالچه ای بسیار کوچک دارد. قوچ و میش آن فاقد شاخ میباشند. به دلیل جثه‌ی کوچک و جمع و جور توانایی راهپیمایی زیاد را دارد. رنگ پشم گوناگون است.
کردی:
جثه ای متوسط با قلم هایی کشیده و قوی دارد. این نوع از لحاظ گوشتی مورد توجه قرار میگیرد. پشم بدن سفید مایل به شکری و سر و قلم ها مشکی و یا قهوه ای دیده میشود.
لری:
بلند اندام بوده و در دسته بندی گوشتی قرار میگیرد. سر به نسبت بدن بزرگ بوده و رنگ پشم بدن سفید متمایل به کرم بوده و لکه های رنگی در بدن دیده میشود، سر و صورت آن قهوه ای میباشد.
قوچ و میش این گونه بدون شاخ هستند. دنبه به دو قسمت تقسیم شده و حجیم میباشد. محل اصلی پرورش این نژاد در اطراف بروجرد، خرم آباد و الیگودرز میباشد.
گوسفند شال:
گوسفند شال از بهترین نمونه های نژاد گوسفند ایرانی گوشتی در ایران است. هدف از پرواربندی این گونه تولید گوشت با کیفیت و حجیم میباشد.
ماکویی:
گوسفند ماکویی یکی از نژادهای مرغوب گوسفند به شمار میرود. این گوسفند پشمی سفید و مرغوب داشته و از لحاظ شیردهی بسیار مورد توجه قرار میگیرد. از پشم این گوسفند جهت فرش بافی استفاده میشود. ماکویی همچنین در دسته بندی گوشتی ها قرار میگیرد.
کرمانی:
گوسفند کرمانی مقاوم در آب و هوای گرم و خشک بوده و توانایی راهپیمایی بالایی دارد. این نژاد از گونه پشمی و شیری به شمار میرود. رنگی سفید مایل به زرد دارد و سر، گردن و قلم هایش به رنگ مشکی است.
کلکوهی:
این گونه بومی استان مرکزی است. بدنی پوشیده با پشم هایی سفید و سر و صورتش قهوه‌ای متمایل به خرمایی است. نژاد کلکوهی در دسته بندی گوشتی قرار میگیرد.
بلوچی:
بلوچی مهمترین نژاد گوسفند ایرانی در تولید پشم جهت قالی‌بافی به شمار میرود. رنگ بدن سفید، با لکه‌های سیاه دور چشم، پوزه و مفاصل دست و پا است. این گوسفند در سراسر کشور به خصوص نواحی شرقی وجود دارد.
زل:
نژاد زل تنها نژاد بدون دنبه در ایران است. و این موضوع این گوسفند را از سایر گونه ها متمایز میکند. این حیوان در دسته بندی گوشتی قرار میگیرد. رنگ این نژاد متنوع بود از جمله سفید، نخودی، سیاه-نخودی و … را شامل میشود.
قره گل:
این گونه، از لحاظ پوستی اهمیت ویژه ای دارد. این گونه در دسته‌بندی گوشتی-پوستی قرار میگیرد. بره ها در این گونه سیاه بوده و به تدریج به رنگ طوسی تبدیل میشود.
